Harti Kecap

Harti nyaeta patalina antara lambang omongan jeung objek (referen, konsep) anu di maksudna. harti mangrupa eusi (maksud) anu dikandung ku kecap atawa omongan. Atawa naon-naon anu dimaksud ku panyatur basa. Ku kituna, Ullman (1972:57) netelakeun yen antara lambang sora jeung harti raket patalina. Upama urang ngadenge hiji kecap, tangtu bae urang bakal nyipta kumaha "wujud barangna", sarta bakal ngarti kana naonnu dituduhkeun ku eta objek tea. Bagian elmu basa anu nuduhkeun selang surupna harti, parobahan katut kamekaranana disebut tata harti (semantilk).

Omongan manusa teh hakekatna mah ngandung harti anu  gumulung tina: tema (sense), rasa (felling), nada (tone), jeung amanat (intension). Tema nyaeta ide (poko pasualan) nu keur dicaritakeun; rasa nyaeta harti disawang tina sikep panyatur kana tema; nada harti disawang tina sikep panyatur basa kana pangregep; jeung amanat nyaeta maksud anu ditepikeun ka pangregep sangkan kahartieun. Contona kalimah: Isuk-isuk teuing datang teh, Jang? anu diucapkeun ku guru ka muridna anu datangna kabeurangan, temana ngabejakeun aya budak kabeurangan, rasana nuduhkeun kakeuheul, nadana nuduhkeun nyindiran, ari amanatna nanyakeun naha datang ka sakola teh beurang-beurang teuing.

Harti teh gurat badagna bisa dipasing-pasing kieu.

I. hari leksikal

1. harti langsung (konseptual)

2. harti Injeuman (asosiasi)

2.a. harti konotatif

2.b. harti afektif

2.c. harti reflektif

2.d. harti stilistik

2.e. harti kolotatif

2.f. harti idiomatik

II. harti struktural

1. harti gramatikal

2. harti tematikal

Harti leksikal nyaeta harti unsur-unsur basa anu mangrupa lambang barang, hal, objek, jste. Harti langsung nyaeta harti anu langsung nuduhkeun konsep anu tangtu tina hiji objek. Biasa oge disebut harti puseur, denotatif, referensial, kognitif, logikal jeung deskriptif. Contonan:

Manehna keur ngahampas kalapa (harti langsung) 

Anjeun ulah ngahampas ka kuring (harti injeuman)

Harti injeuman nyaeta harti anu teu langsung nuduhkeun objekna, biasana ngandung rasa, tapsiran, jeung ingetan kana objek sejen. Harti injeuman teh aya sababaraha rupa.

1). Harti konotatif, nyaeta harti anu mangrupa tambahan kana harti langsung. Contona: Nyi Icih di kelasna mah kaasup bentangna. (panggeulisna)

2). Harti afektif, nyaeta harti anu muncul balukar aya pamadegan panyatur kana hiji objek binarung rasa atawa emosi. Contona: berek, bisa, tiasa, iasa, harti langsungna mah sarua, tapi rasa anu dikandungna mah beda.

3). Harti reflektif, nyaeta anu muncul lantaran pangregep matalikeun hiji harti langsung sejenna nepika muncul refleksi kana harti sejen tea. Biasana raket patalina jeung pantangan, kapercayaan jeung kasopanan disebut harti piktorial. Contona. Ngising jadi kabeuratan, torek jadi kirang nguping, paeh jadi dugika hanteuna. Harti reflektif nu patali jeung pantangan katut kapercayaan disebut harti gereflektif. Contona: jurig jadi nu ngageugeuh, maung jadi karuhun atawa urang leuweung.

4) Harti stilistik, nyaeta harti anu biasana aya dina gaya bahasa atawa rakitan basa anu dipake sangkan nimbulkeun pangaruh anu leleb karasana ku pangregep. Contona gaduh tanah ge mung satapak peucang.

5) Harti kolokatif, nyaeta harti anu ngan bisa muncul dina lingkungan kecap (ungkara) anu sarua. Contona: demplon jeung geulis ngan tumerap ka awewe wungkul.

6) Harti idiomatik, nyaeta harti anu aya dina pakeman basa (idiom) atawa wangenan basa anu husus sarta anu teu bisa dihartikeun sajalantrahna nurutkeun harti unsur-unsurna. Contona: hampang birit, pangmiceunkeun tampolong.


Harti struktural nyaeta harti anu muncul balukar patepungna unsur-unsur basa. Harti srtrukturak aya sababaraha hiji rupa:

1). Harti gramatikal, nyaeta harti anu muncul balukar patepungna wangunan-wangunan gramatik (morfem, kecap, frasa, klausa, kalimah) dina wangunan anu leuwih jembar. Contona: ka+tincak= katincak, harti gramatikna teu dihaja. Keur+manehna= keur manehna, harti gramatikan "tujuan".
2). Harti tematikal, nyaeta harti anu muncul balukar museurkeun paniten jeung nekenkeun lentong kana salahsahiji unsur basa. Contona:
Anu maot dilengkahan ucing hirup
Anu maot/dilengkahan ucing hirup
Anu maot dilengkahan ucing/hirup
Anu maot dilengkahan/ucing hirup

Harti dina hiji basa mindeng barobah. Aya lima perkara anu jadi panglancar kana robahna harti, nyaeta:
1) basa miboga sipat barobah
2) dina basa sok ngawangun basa anu samar (vaguenes)
3) dina basa sok aya wangunan atawa ungkara basa anu miganda harti (ambiguous)
4) dina basa sok aya kajadian leungitna dadasar; jeung
5) unggal basa miboga struktur leksikal

Jaba ti eta, aya genep faktor panyabab robahna harti, nyaeta faktor:
1) linguistik
2) sosial
3) psikologis
4) historis
5) basa deungeun; jeung
6) pangabutuh kana kecap anyar:

Parobahan harti teh aya sababaraha rupa (proses), di antarana nyaeta:
1) ngajembaran (generalisasi)
2) ngaheureutan (spesialisasi spesipikasi)
3) ngahandapan (pajorasi)
4) ngaluhuran (asosiasi)
5) matukeurkeun (sinestesia)

Cag.

(Dicutat tina Kamekaran, Adegan Jeung Kandaga Kecap Basa Sunda; Drs. Abud Prawirasumantri; CV Geger Sunten; Bandung)